Như định nghĩa trên đây
th́ quốc gia là trên hết. Nhà nước tuy là đại diện toàn quyền nhưng cũng chỉ là
công cụ của quốc gia với sứ mệnh phục vụ quốc gia. Như vậy dứt khoát nhà nước phải
ở trong và ở dưới quốc gia. Nhưng đây chỉ là lư luận trọng tinh thần dân chủ.
Trên thực té tùy ở bản chất của nhà nước mà nó cao hơn hay thấp hơn quốc gia.
Trong các chế độ quân chủ chuyên chính trước đây, chỉ có chính quyền của vua và
những thần dân sống trên đất của vua chứ không có quốc gia đúng nghĩa. Nhà nước
là tất cả và tất cả nhà nước qui vào vua.
Trong các chế độ độc tài, nhà nước định đoạt một cách tùy tiện. Nhà nước ban
hành luật lệ nhưng lại không bị ràng buộc bởi chính các luật lệ đó. Vai tṛ của
người dân hoặc bị phủ nhận (như trong các chế độ độc tài quân phiệt), hoặc bị
thoán đoạt (như trong các chế độ cộng sản). Không làm ǵ có sự chia sẻ tự nguyện
một tương lai chung, chỉ có một ước vọng chung là tự do và dân chủ, nhưng đó là
một dự án tương lai chung bị cấm đoán. Nhà nước khống chế và ở trên quốc gia.
Quốc gia, nếu có, cũng chỉ ở t́nh trạng thoi thóp.
Điều cần lưu ư là ngay trong các chế độ được coi là dân chủ chân chính như nước
Pháp, tương quan giữa nhà nước và quốc gia cũng chưa rơ rệt. Các nhà tư tưởng
chính trị Pháp vẫn c̣n đang đồng ư trên một điểm quan trọng, và trầm trọng, là
vấn đề của nước Pháp vẫn c̣n là giảm nhẹ nhà nước xuống cho ngang hàng với quốc
gia (réduction de l état à la Nation). Nhà nước Pháp vẫn chưa thực sự dân chủ,
bởi v́ nó vẫn c̣n quá nặng, quá lớn, quá tập trung và bởi v́ quyền hành của tổng
thống Pháp vẫn c̣n quá áp đảo. Chế độ tổng thống cộng với nhà nước tập trung đưa
đến một chế độ có thể gọi là quân chủ cộng ḥa, trong đó nhà nước ở trên quốc
gia và áp đảo quốc gia. Kết luận này của các nhà tư tưởng Pháp thực đáng suy ngẫm.
Dân chủ thực sự chỉ đến khi nhà nước ở trong và ở dưới quốc gia với sứ mạng phục
vụ quốc gia, có vai tṛ tạo điều kiện lư tưởng nhất để mọi người chia sẻ, hưởng
ứng và cùng nhau xây dựng một tương lai chung. Nó phải nhẹ, phải tản quyền, phải
kính trọng mọi người và liên tục mưu t́m đồng thuận của mọi người. Nói một cách
khác, nó phải đa nguyên. Dân chủ thực sự là dân chủ đa nguyên. Đó là chế độ tương
lai của loài người tiến bộ.
|