Người Việt nam rất hiếu học. Tính hiếu học của người Việt
là có thực. Điều này mọi người đều đồng ư và chính tôi cũng có thể kiểm
chứng trong những môi trường mà tôi đă sống và những người mà tôi đă biết,
ngay cả trong gia đ́nh tôi.
Tại trung học Trần Lục, nơi tôi theo học từ đệ thất (lớp 6 bây giờ) tới đệ
Tứ (lớp 9), các học sinh phần lớn là di cư từ ngoài Bắc vào, chính trường
Trần Lục cũng là một trường di chuyền từ Phát Diệm vào. Trường do các linh
mục Phát Diệm thành lập và mang tên linh mục Trần Lục, c̣n gọi là cha Sáu,
một tu sĩ có đức hạnh và rất tha thiết với văn hoá Việt nam. Ông Trần Lục có
làm một tập thơ, mà tôi không nhớ tên, giáo huấn về đạo đức. Ông cũng xây
dựng một nhà thờ lớn theo kiến trúc cổ truyền Việt nam được coi là rất thành
công về nghệ thuật. Nh́n trên ảnh, nhà thờ này giống như một ngôi chùa. Tôi
vào học trường Trần Lục v́ một lư do t́nh cờ. Anh em tôi sau tiểu học định
thi vào trường Chu Văn An, trường mà mẹ tôi vẫn ca tụng là hay và mơ ước
chúng tôi sẽ học tại đấy. Nhưng năm đó, bà có ư định mua một căn nhà trong
một ngơ hẻm gần Tân Định nên chúng tôi thi vào Trần Lục để đi học cho gần.
Về sau tuy việc mua nhà này không thành chúng tôi vẫn tiếp tục học ở đó. Lúc
đó là những năm 1955-1956, các học sinh trừ một hai ngoại lệ, đều rất nghèo,
gia đ́nh họ vốn đă không giàu có lại mất hết của cải trong đợt di cư nên
càng nghèo. Đă thế, trường Trần Lục lại là một thứ trường tầm gửi, một thứ
trường không có trường, phải học nhờ trường tiểu học Đồ Chiểu. Giải pháp t́m
ra là học buổi trưa. Trường tiểu học Đồ Chiểu học sớm đi một chút buổi sáng
và trễ một chút buổi chiều. Trường Đồ Chiểu tan học buổi sáng, vào lúc
10g30, trường Trần Lục học từ 10g30 đến 14g30, rồi trường Đồ Chiểu lấy lại
trường sau đó. Học buổi trưa là cả một cực h́nh dưới trời nóng gay gắt. Cả
thầy lẫn tṛ đều mệt mỏi, học sinh phần lớn đều không có tiền mua sách, có
khi c̣n thiếu cả tiền mua vở và bút. Một cây bút ch́, một quyển vở đều quí
báu cả. Hầu hết các gia đ́nh chúng tôi đều ở trong những căn nhà lụp xụp,
nhiều nhà không có điện, tối phải thắp sáng bằng đèn dầu, vừa học vừa đập
muỗi. Những buổi tập thể dục mặc quần xà lỏn để lộ đùi ra th́ thấy đứa nào
cũng đầy dấu muỗi chích. Vậy mà cả trường đậu học hành chăm chỉ và đậu giỏi
cả.
Trong khu tôi ở cũng có nhiều học sinh, họ không sáng dạ lắm nhưng học chăm
chỉ một cách kỳ lạ, họ học tới khuya, nhiều người uống thuốc Maxiton cho đỡ
buồn ngủ. Tờ mờ sáng họ đă thức dậy, học to tiếng để chống buồn ngủ, tiếng
họ học đánh thức anh em tôi dậy. Có nhưng anh đă bắt đầu luyện thi tú tài
khi tôi mới lên trung học, đến khi tôi đậu xong tú tài họ vẫn rớt dài dài,
nhưng vẫn tiếp tục học. Có chí th́ nên, khi tôi ở Pháp về, sau 12 năm vắng
mặt, phần lớn đậu đă tốt nghiệp đại học làm giáo sư, luật sư, được sĩ. Điều
không may cho họ là trong thời gian 12 năm ấy xă hội miền Nam đă đổi mới, nhưng
nghề trí óc không c̣n vinh hiển nữa và họ không sung túc bao nhiêu sau những
cố gắng thật phi thường. Người khá nhất trong bọn họ là một anh thi măi
không đậu tú tài đi làm bánh ḿ, sau trở thành chủ. Những lần đi ăn nhậu với
nhau anh ta đều trả tiền.
Tôi học xong đệ tứ th́ bỏ trường Trần Lục đi làm ban ngày, buổi tối theo học
lớp Khuyến Học Bổ Túc của Hội B́nh Dân Giáo Dục và lại gặp một loại người
khác. Họ là công chức, quân nhân, muốn lấy thêm một mảnh bằng để thăng tiến,
là những người đă di làm, và phần lớn đă có gia đ́nh, muốn có thêm học vấn,
hay những học sinh nghèo ban ngày phải đi làm kiếm tiến. ở hàng đầu là các
cô phần lớn đă đi làm, có người đă có chồng con. Trong một lớp bên cạnh có
ông Cao Văn Viên, sau này là đại tướng tổng tham mưu trưởng Quân Lực Việt
nam Cộng Ḥa. Họ học say mê, miệt mài mặc dầu học rất khó khăn.
Lớp học của tôi sau này có nhiều người khá thành công. Trương Văn Vân sau
học khoa học rồi t́nh nguyện đi sĩ quan Dà Lạt, làm tiểu đoàn phó binh chủng
Dù, vợ Vân là Thúy, do tôi giới thiệu làm được sư, con một thương gia giàu
có, học tṛ cũ của tôi lúc tôi đi dạy kèm để kiếm tiền. Vân đi học tập cải
tạo 12 năm sau ngày 30-4-1975. Vân và Thúy hiện định cư ở Seattle, Hoa Kỳ.
Nguyễn Thiện Tường sau làm luật sư. Tường thi rớt tú tài 1, tôi phải dành cả
mùa hè năm đó đễ kèm Tường. Chúng tôi hẹn nhau ở mái hiên sau của Thư Viện
Quốc Gia, bên cạnh trường Petrus Kư và Chu Văn An, nơi có một số bàn ghế vứt
bỏ. Tôi đem theo tiễu thuyết đễ đọc Tường ngồi học bên cạnh, có ǵ bí th́
hỏi tôi. Anh của Tường là Nguyễn Thiệu Hùng cũng là một gương hiếu học. Anh
đậu tú tài trước chúng tôi và đi dạy trung học vừa học văn khoa. Không những
thế, anh c̣n làm thơ và làm thơ hay. Tập thơ Bốn Mươi Bài Thơ của Hùng (bút
hiệu Mai Trung Tĩnh) làm chung với Lê Đức Vượng (bút hiệu Vương Đức Lệ) được
giải nhất Thơ Văn Toàn Quốc năm 1960. Nguyễn Thiệu Hùng và Lê Đức Vượng gần
đây tham gia nhóm Diễn Dàn Tự Do với Đoàn Viết Hoạt và bị bắt. Tháng 7-
1993, Hùng bị kết án bốn năm tù, Vượng bị năm năm. Ra trước ṭa, Vượng chỉ
xin chính quyền trả lại cho anh tập thơ hai mươi ngàn bài mà anh đă sáng tác
trong gần hai mươi năm qua, nhưng chính quyền trả lời là tập thơ đă thất
lạc.
Trịnh Văn Thi sau này tốt nghiệp cử nhân luật, làm thiếu tá cảnh sát, không
biết bây giờ ở đâu. Đinh Văn Hoạt cũng tốt nghiệp cử nhân khoa học, vừa làm
giáo sư vừa dạy vơ Việt nam.
Một hôm đi ăn tiệm ở Paris, ông chủ nhận ra tôi, rồi tự giới thiệu là Nguyễn
Văn Ngọ, học lớp bên cạnh, cùng với ông Cao Văn Viên. Ông ta sau này cũng
đậu cử nhân luật, làm tham vụ ngoại giao và ở nước ngoài nên thoát nạn ngày
30-4-1975. Chính ông Viên, sau khi đậu tú tài và làm tướng vẫn tiếp tục học
và đậu cử nhân văn chương.
Mỗi lần hồi tưởng lại thời gian ấy, tôi vẫn cảm thấy một sự cảm phục xâu xa
và một niềm hănh diện vô cùng về tính hiếu học của người Việt. Tôi c̣n nhớ
măi đôi mắt quầng thâm của chị bạn ngồi bàn trên tôi. Có lẽ chị đă thức đêm
nhiều lắm để học. Tôi vẫn tin tính hiếu học là hy vọng lớn nhất của dân tộc
ta để vươn lên.
|